Afstudeerfilm over lot Leidse Oeigoer Alerk
Op 4 maart 2020 werd er een kranten artikel gepubliceerd in het Leidsch Dagblad over een opkomende documentaire die gemaakt gaat worden over Alerk en zijn vader.
De situatie van de Oeigoeren in China is schrijnend en de laatste tijd steeds meer in het nieuws. Heropvoedingskampen en dwangarbeid zijn onderdelen van stelselmatige onderdrukking. HKU-student Job van Aken volgt de Leidse student en activist Alerk Ablikim als onderwerp van zijn afstudeerfilm, die in de zomer moet verschijnen.
Op zoek naar een onderwerp voor zijn afstudeerfilm kwam Van Aken (21) via een vriendin met wie hij vrijwilligerswerk deed, bij de Oeigoerse situatie terecht. De afstudeerscriptie voor haar masterstudie ging over het gebruik van media en gezichtsherkenning als grove schendingen van de privacy door China. ,,Zij had daarvoor al heel wat Oeigoeren in Nederland gesproken. Ik vond het bizar en fascinerend hoe zo’n land een systeem heeft ontwikkeld voor onderdrukking.’’ Oeigoeren in Oost Turkestan hoeven maar een andere route naar huis te nemen of ze kunnen worden aangemerkt als verdacht.
Kunstzinnig
Van Aken ging zich op zijn manier verdiepen in de situatie. Deels op een journalistieke en deels op een kunstzinnige manier. Bij een demonstratie van Oeigoeren op de Dam in Amsterdam, kwam hij Alerk tegen. ,,Hij kwam op me af en we raakten aan de praat. We bleken een gemeenschappelijke vriend te hebben en spraken af eens koffie te drinken.’’ Langzaam maar zeker veranderde Alerk van bron van informatie naar onderwerp. Van Aken: ,,Ik wilde eerst een documentaire maken over de problematiek met de focus op de diaspora van Oeigoeren in Nederland. Hoe is het om gevlucht te zijn en toch via familie in je vaderland onderdrukt te worden? Veel familieleden van mensen die ik heb gesproken zitten vast. Als er over Oeigoeren in Nederland wordt geschreven is dat altijd politiek getint. Ik wil er meer een kunstvorm van maken vanuit een persoonlijk perspectief. Dat maakt het aangrijpender en geeft het meer impact.’’ Doordat ze leeftijdgenoten zijn en zich in dezelfde omgeving bevinden, ontwikkelden de twee in korte tijd een band. ,,Ik verhoud me tot hem, we zitten op hetzelfde level. Maar het is een heftig onderwerp. Ik moet soms op mijn tenen lopen. Alerk was in het begin heel zakelijk. Zijn vader is twee jaar geleden opgepakt en zit vast in een concentratiekamp. Hij heeft hem al heel lang niet gezien of gesproken. Het contact is veel persoonlijker geworden, maar het is een moeilijke balans. Echt afstand tot het onderwerp is niet goed. Het zit er tussenin. Het contact over de film is zakelijk, maar we praten als vrienden. Hoe is het voor hem? En hoe kan ik als Nederlandse jongen dit verhaal vertellen? Ik ben opgegroeid in Monster, heb een oudere broer en ben opgevoed door twee ouders die Montessori-docent zijn. Dat is een vrij witte omgeving, dat klopt. Maar ik heb me maatschappelijk altijd betrokken gevoeld. Ik vind het moeilijk om mezelf te motiveren als het geen hoger nut heeft.’’
Begrijpen
Het vele contact dat Van Aken met Alerk en ook diens moeder heeft, moet vertaald worden naar de film van twintig minuten. ,,Ik wil van het verhaal van de Oeigoeren begrijpen, overstappen naar het verhaal van Alerk begrijpen. Zijn vader is schrijver van kinderboeken en dichter. We zijn nog op zoek naar die boeken en dat is lastig want die zijn onder censuur. De vraag is of we die te pakken gaan krijgen. Alerk weet nog dat zijn vader die verhalen vroeger aan hem verteld heeft, hij weet alleen niet hoe de verhalen gaan. In de film hoort Alerk de stem van zijn vader en gaat steeds meer op hem lijken. Er zit wel wat ’coming of age’ in. Zijn vader rebelleerde tegen de Chinese overheid en die rol gaat Alerk ook steeds meer innemen. De Oeigoerse gemeenschap hier ziet in hem iemand die een grote vrijheidsstrijder kan worden, maar wil hij dit zelf wel? Het zijn opgelegde dromen. Alleen zijn naam al. Het is een samentrekking van een Oeigoerse uitdrukking die ’Pak de Vrijheid’ betekent.’’ Van Aken is druk bezig met crowdfunding en heeft met ruim een week te gaan inmiddels meer dan de helft van de benodigde vierduizend euro binnen. Als de voorbereiding erop zit, wordt op verschillende locaties gedraaid. ,,In Leiden uiteraard, maar ook bij een speech op de Dam, bijeenkomsten in De Balie en bij zijn moeder in Hilversum. Verder zou ik er een impact-campagne aan vast willen plakken en wil ik hem naar filmfestivals inzenden. Misschien is het iets voor ’Movies that Matter’ en kunnen we vertoningen doen met een randprogramma.’’ De suggestie van Alerks moeder om ook naar Oost Turkestan af te reizen, wimpelde hij af. ,,Het is voor mij inmiddels niet veilig om daarheen te gaan. De Chinese ambassade weet dat dit gemaakt wordt. Niet alleen alle Oeigoeren worden in de gaten gehouden. De lange arm van Peking reikt ver.’’
Gertjan van Geen
Bron artikel: Leidsch Dagblad
De crowdfundingpagina van Job van Aken is te vinden op internet: